فهرست مطالب
دیابت در کودکان
گاهی پدر و مادرها متوجه می‌شوند فرزندشان بااینکه دچار پرنوشی و پرخوری است، اما کسل، لاغر و نحیف شده و حال عمومی‌اش خوب نیست، ولی نمی‌دانند مشکل چیست. متخصصان غدد تأکید می‌کنند اگر پدر و مادری چنین نشانه‌هایی را مشاهده می‌کنند، باید آن را جدی بگیرند، چراکه این نشانه‌ها می‌تواند نشانه ابتلای کودک به دیابت باشد. دیابت کودک در زیر 11 سال بروز می‌کند و تا پایان عمر با کودک همراه است و زمانی ظاهر می‌شود که پانکراس (لوزالمعده) تولید و ترشح انسولین را متوقف می‌کند. دیابت در کودکان انواع و علائم مختلفی دارد در ادامه مقاله انواع دیابت و علائم دیابت در کودکان را بررسی خواهیم کرد؛ بنابراین تا انتها ما را همراهی کنید.
دیابت کودکان چیست؟
سطح قند خون بالا در کودکان زمانی رخ می‌دهد که سطح گلوکز در خون به مقدار بیش از حد افزایش پیدا کند. گلوکز یک نوع قند است که بدن برای تأمین انرژی به آن نیاز دارد. این شرایط به طور کلی در دو دسته اصلی، یعنی دیابت نوع یک و دیابت نوع دو، قابل تقسیم‌بندی است. دیابت نوع یک اغلب ناشی از اختلالات ژنتیکی است و در بیشترین میزان در کودکان شایع میباشد. در این نوع دیابت، غده لوزالمعده به‌عنوان بخشی از دستگاه گوارش، قادر به تولید هورمون انسولین نمی‌باشد. این هورمون وظیفه هدایت گلوکز به سلول‌های بدن را دارد. با عدم وجود انسولین، گلوکز به سلول‌ها تحویل داده نمی‌شود و به‌جای آن در خون تجمع می‌یابد که این امر باعث بروز دیابت در کودکان از نخستین لحظات زندگی می‌شود. دیابت نوع دو که به‌عنوان دیابت بزرگسالان نیز شناخته می‌شود، به‌طورکلی با افزایش چاقی، کم‌تحرکی و نادرستی در سبک زندگی در کودکان و نوجوانان افزایش می‌یابد. این نوع دیابت باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری در این گروه سنی شده و نیاز به اقدامات پیشگیری دارد. با توجه به موارد گفته‌شده، میزان ابتلا به دیابت نوع دو بسیار بیشتر از نوع یک است و با توجه به رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم، قابل پیشگیری میباشد.
علت دیابت در کودکان چیست؟
دیابت نوع یک، به‌عنوان یک بیماری ژنتیک و خود ایمنی شناخته می‌شود. در این نوع دیابت، ژن‌های مسئول بروز بیماری از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند. سیستم ایمنی بدن به سلول‌های لوزالمعده حمله کرده و تولید انسولین را مختل کرده که این امر باعث تجمع گلوکز در خون و افزایش قند خون می‌شود. گاهی اوقات عفونت‌ها نیز می‌توانند فرایند بروز این نوع دیابت را تسریع کنند و علائم بیماری پس از چند هفته ظاهر می‌شوند. در مورد دیابت نوع دو، این نوع دیابت اغلب ناشی از عادات غذایی نادرست و کم فعالیتی جسمانی است. وراثت نیز به‌عنوان یک فاکتور ریسک در بروز این بیماری مطرح می‌شود. با این حال، با داشتن یک رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم، می‌توان از بروز این نوع دیابت پیشگیری کرد و آن را کنترل نمود. علائم این بیماری ممکن است در مدت‌زمان طولانی ظاهر شوند و حتی در صورت ابتلا، نشانگان قند خون بالا ممکن است به‌صورت غیر واضح باشد. از این‌رو، اگر در گروه پرخطر قرار دارید، انجام آزمایش خون به‌منظور ارزیابی وضعیت قند خون الزامی می‌شود. بیماری در صورت عدم کنترل، ممکن است آسیب‌های جدی به ارگان‌های حیاتی نیز برجای بگذارد، به‌ویژه در موارد پیشرفته.
دیابت در کودکان از چه سنی شروع می‌شود؟
درست است که ابتلا به دیابت به سن خاصی وابسته نیست و می‌تواند در هر سنی رخ بدهد. دیابت نوع یک معمولاً از همان لحظه تولد قابل تشخیص است و می‌تواند کودکان را درگیر کند. دیابت نوع دو نیز با توجه به فاکتورهای ریسک، در هر سنی ایجاد شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تفاوت‌ها بین دو نوع دیابت، مقاله تفاوت بین دیابت نوع یک و دو را مطالعه نمایید. دیابت کودکان نوع دو، عمدتاً در ابتدای دوره نوجوانی تشخیص داده می‌شود. این موضوع به علت تأثیر هورمون‌هایی که در دوران بلوغ ترشح می‌شوند، به‌خصوص در دختران، میباشد. این هورمون‌ها باعث مشکلات در استفاده از انسولین شده و این امر می‌تواند در دوران نوجوانی، زمانی که تغییرات هورمونی زیادی رخ می‌دهد، اهمیت بیشتری پیدا کند.
علائم تشخیص دیابت در کودکان
پیداکردن علائم دیابت مشخص در میان کودکان کار بسیار دشواری است، حتی برخی از این علائم از چشم والدین مخفی می‌مانند زیرا آن را با ناآرامی کودک اشتباه می‌گیرند. بااین‌حال برای شناسایی این علائم نیاز به بررسی و توجه دقیق‌تری میباشد.
علایم زیر می تواند نشانه‌هایی از وجود دیابت در کودکان باشد
در کودکان دو تا سه ساله، وجود هرگونه ترشح چسبناک در ادرار می‌تواند نشانه‌ی بالا بودن قند و وجود قند اضافه در ادرار باشد. این علامت نشانه احتمالی وجود دیابت است و باید هر چه سریع‌تر آزمایش تشخیص دیابت انجام گیرد. به این نکته توجه داشته باشید یکی از علائم گمراه‌کننده شب ادراری است. خیس کردن رختخواب در سنین پایین ممکن است علامت هشدار دهنده‌ای برای والدین محسوب نشود؛ اما باید این مسئله را جدی گرفت، بخصوص اگر قبلاً زیاد این عمل از کودک سر نمی‌زده ولی در چند ماه اخیر مکرراً شب ادراری داشته باشد. این حالت می‌تواند علامت دیابت باشد زیرا این کودکان آن‌قدر آشفته هستند که رؤیا را از واقعیت تشخیص نداده و در حالت خواب رختخواب خود را خیس می‌کنند تشنگی بسیار زیاد و به دنبال آن تکرر ادرار و تعداد دفعات مراجعه به دستشویی کودک را همیشه مراقب باشید. از آن جایی که قند خون بالا می‌رود کلیه‌ها برای دفع مقدار اضافی قند فعالیت بیشتری کرده و آن را همراه با آب به‌صورت ادرار از بدن خارج می‌کنند و ازآنجایی‌که آب بیشتری از بدن خارج می‌شود بدن دچار کم آبی شده و کودک بیشتر احتیاج به آب پیدا می‌کند. از دست رفتن اشتها یا گرسنگی دائمی نیز از علائم دیابت است. هر دو این علائم از طرف والدین نادیده گرفته می‌شود زیرا والدین عدم توجه به غذا را به بازیگوشی بچه مرتبط می‌دانند و خوردن زیاد را مرتبط با سن رشد کودک در نظر می گیرند.
کودکان مبتلا به دیابت نوع یک معمولاً غذای زیادی می‌خورند، اما کاهش وزن دارند. کاهش وزن بدون علت مشخص به خاطر عدم توانایی بدن در جذب انرژی از غذاهایی است که مصرف می‌شود. این موضوع سبب می‌گردد چربی‌هایی که در سلول‌ها ذخیره بوده‌اند مصرف شده و وزن بدن علیرغم خوردن غذا کاهش می‌یابد.
درمان دیابت در کودکان
در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا راه های درمان دیابت در کودکان را بررسی کنیم.
نظارت و چک کردن میزان قند خون
شما باید حداقل چهار مرتبه در روز میزان قند خون کودک خود را کنترل کنید. برای این کار باید به‌طور مکرر از انگشت کودک استفاده کنید. برخی دستگاه های تست قند خون نیز وجود دارد که می‌تواند این آزمایش را از قسمت‌های دیگر بدن نیز بگیرد. تست مکرر قند خون تنها راهی است که می‌تواند شما را مطمئن کند که میزان قند خون کودک شما در دامنه طبیعی آن قرار دارد که البته ممکن است با تغییرات و رشد کودک این میزان تفاوت کند. متخصص اطفال به شما خواهد گفت که دامنه طبیعی میزان قند خون کودک چقدر است. شما میتوانید برای مشاهده و تهیه دستگاه‌های تست قند خون به سایت الو قند خون مراجعه نمایید.
دارو درمانی
ممکن است که نیاز باشد کودک برای کنترل سطح قند خون از برخی داروها استفاده کند. متفورمین (فوتامات، گلوکوفاژ، گلومتزا) میزان ترشح قند خون را از کبد به جریان خون در بین وعده‌های غذایی کاهش می‌دهد. متفورمین به درمان کاهش وزن کودک نیز کمک می‌کند.
انسولین
هر کودک مبتلا به دیابت باید برای زنده ماندن از انسولین استفاده کند. روش‌های مختلفی برای مصرف انسولین وجود دارد که عبارتند از سوزن‌های کوچک: مزیت استفاده از سوزن و سرنگ این است که می‌توان انواع مختلف انسولین را با هم ترکیب کرده و در یک مرتبه تزریق وارد بدن نمود و به همین دلیل تعداد تزریق‌ها کاهش می‌یابد.
قلم انسولین: این ابزار مانند خودنویس است با این تفاوت که در کارتریج آن انسولین وجود دارد. قلم‌ها با ترکیبات مختلف انسولین وجود دارند اما ممکن است این ترکیبات برای کودکان مناسب و قابل تحمل نباشد. برای تهیه تمامی اقلام مصرفی انسولین میتوانید به سایت الو قند خون مراجعه نمایید.
رژیم غذایی
کودک مجبور به پیروی از رژیم‌های سخت غذایی شامل غذاهای ملایم و ملال‌آور نیست. به‌جای آن وی باید مقادیر زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل که بسیار مغذی هستند ولی درعین‌حال چربی و کالری کمی دارند استفاده کند. در بهترین حالت باید میزان کربوهیدرات دریافتی کودک ثابت باشد.
فعالیت‌های فیزیکی
کودک را به انجام فعالیت‌های فیزیکی منظم و مرتب ترغیب کنید. بهتر است همراه کودک خود ورزش کنید. انجام فعالیت‌های فیزیکی باید بخشی از برنامه روزانه کودک قرار گیرد.
به کودکتان آگاهی‌های لازم در مورد دیابت را بدهید
در دیابت کودکان؛ مادرها و پدرها نقش مهمی ایفا می‌کنند. به‌طور حتم کودک هفت یا هشت ساله توانایی تشخیص و درمان ندارد و این والدین هستند که باید با مراقبت به او آگاهی لازم را بدهند. به کودک راجع به زمان تزریق و بیماری‌اش دروغ نگویید. مراقب باشید در این زمان بحرانی درست عمل کنید؛ از کاه کوه نسازید و استرس‌های خود را به کودکتان منتقل نکنید. سعی کنید او را در کارهای درمانی‌اش دخیل کنید؛ از کارهای جزئی مثل آوردن دستگاه گرفته تا آموزش نحوه کنترل قند خون. خلاصه سعی کنید تمام دانسته‌هایتان راجع به بیماری را در اختیار کودکتان قرار دهید. او را نترسانید حالا که قرار است یک عمر با این بیماری همراه باشد، برایش تصویر وحشتناکی از دیابت ترسیم نکنید. حتماً از کادر پزشکی کمک بگیرید تا شما را آگاه‌تر کنند و هر جا تصور کردید جوابی برای سؤال‌های فرزندتان ندارید سراغ روانشناس یا کادر درمانی بروید تا کودکتان را دچار بحران نکنید.
کلام آخر
در گذشته، دیابت در کودکان کمتر شایع بود، اما امروزه با افزایش دریافت بیش از حد کالری و کم‌تحرکی، شیوع این بیماری افزایش یافته است. اگرچه علم به طور قطعی قادر به درمان دیابت نیست، اما با توجه به پیشرفت‌های حوزه پزشکی، راهکارهای کارآمدی برای پیشگیری از آن ارائه شده است. آشنایی با این راهکارها و اجرای مؤثر آنها، کلید غلبه بر دیابت را در دست می‌دهد. این شامل تغییر در رژیم غذایی، افزایش فعالیت‌های ورزشی و نظارت دقیق بر سطح گلوکز خون می‌شود.
ازاین‌رو، توجه به سبک زندگی سالم، مدیریت وزن، انتخاب غذاهای مناسب و فعالیت‌های ورزشی به‌عنوان بخشی از روش‌های پیشگیری از دیابت، اهمیت زیادی دارد. این اقدامات کمک می‌کنند تا بر اساس اصول بهداشتی، خطر ابتلا به دیابت در کودکان و نوجوانان کاهش یابد و زندگی سالم ترویج شود. در این مقاله دیابت در کودکان را بررسی کردیم امیدواریم مطالب بالا برایتان مفید بوده باشد.
